Wist jij dat 2,5 miljoen mensen in Nederland laaggeletterd zijn? Tot voor kort wist ik hier zelf ook weinig over. Nee, ik leefde niet onder een steen. Wellicht trek ook jij je wenkbrauwen op. Daarom hierbij een kijkje in de keuken.

Wat is laaggeletterdheid?

In Nederland zijn 2,5 miljoen mensen (van 16 jaar en ouder) laaggeletterd. Dit houdt in dat ruwweg 14% van de bevolking grote moeite heeft met lezen, schrijven en het begrijpen van informatie. Laaggeletterdheid is niet hetzelfde als analfabetisme, waarbij iemand niet kan lezen en schrijven. Om je een wat beter beeld te geven, heb ik hieronder een tabel opgesteld. In Nederland kennen we 6 taalniveaus: A1, A2, B1, B2, C1 en C2.

 

Taalniveau Percentage van de bevolking Wat wordt begrepen
A1 5% Vertrouwde woorden en heel eenvoudige, korte zinnen
A2 15% Korte eenvoudige teksten (een advertentie of menukaart)
B1 40% Teksten met veelgebruikte woorden en moeilijkere taal voor werk of hobby
B2 25% Een tekst over een actueel onderwerp en hedendaagse literatuur
C1 10% Lange en complexe teksten, specialistische artikelen en technische instructies
C2 5% Alle teksten worden begrepen (vaak hoogopgeleide mensen)

Bron: https://paktaal.nl/taalniveaus

Laaggeletterden begrijpen veelal niveau A1 of A2. Denk je eens in dat je het volgende niet kunt: formulieren invullen, reizen met het openbaar vervoer, voorlezen aan (klein)kinderen, digitaal betalen, werken met de computer, solliciteren of het begrijpen van informatie over gezondheid en zorg.[1] Sommige informatie is letterlijk van levensbelang. Het gevolg is dat de groep laaggeletterden armer is, vaker afhankelijk is van een uitkering en meer (mentale) gezondheidsproblemen heeft.[2] Dit kost Nederland bijna 1 miljard euro per jaar.[1]

Een schets van de situatie

Ik schrok toen ik me verdiepte in de huidige situatie. We leren in Nederland toch lezen en schrijven op de basisschool? De meeste laaggeletterden werken achtereenvolgend in de industrie, bouw, zorg, horeca en transport. Zij verleren gewoonweg de vaardigheid, doordat ze in hun dagelijkse werkzaamheden weinig letters hoeven te lezen. Spreken gaat perfect, waardoor je in een gesprek weinig zal merken.

Laaggeletterdheid is de laatste jaren enorm gestegen; in 2008 was het aantal nog 1,5 miljoen mensen. Dit heeft niks te maken met immigratie, twee derde van de laaggeletterden is namelijk van Nederlandse afkomst.[1] Hoe kan het eigenlijk dat ik hier zo weinig van wist? Veel mensen schamen zich en laten niet merken dat ze iets niet snappen, omdat onbegrip en afhankelijkheid veelvoorkomende gevolgen zijn. Hierdoor blijft het relatief onder de radar.

Is er een oplossing?

Volgens mij is de oplossing dat deze mensen opnieuw leren lezen en schrijven, of hulp krijgen om dit bij te spijkeren. Denk aan een taalcursus of (volwassenen)educatie. Nu is het zo dat 45.000 mensen tussen 2016 en 2018 zouden beginnen aan een taalcursus. Dat is natuurlijk al mooi (als het daadwerkelijk is gebeurd), maar dat zet nog geen zoden aan de dijk. Ruim 2 miljoen mensen beginnen dan nog niet aan een taalcursus.

Volgens een rapport van Maastricht University geeft Nederland, in vergelijking met andere West-Europese landen, weinig geld uit om laaggeletterdheid terug te dringen. Toen ik verhalen las uit de praktijk, stuitte ik op een interview in de Volkskrant. Hier vertelde een man dat hij pas sinds 3 maanden contact kon hebben met zijn familie via WhatsApp. Hiervoor sprak hij hen bijna nooit. Het is tijd voor een oplossing.

En nu..?

Oké, tot zover de schets. Als copywriter ben ik een groot liefhebber van taal. Ik kan me dan ook niet voorstellen hoe het is om niet (goed) te kunnen lezen of schrijven of welke beperkingen je daardoor ervaart. Het wordt tijd dat hier meer aandacht aan wordt besteed; dat mensen die met deze uitdaging leven, begrijpelijke teksten onder ogen krijgen. Het wordt tijd dat mijn copywritercollega’s en ik gerichte teksten voor laaggeletterden schrijven.

Ik sluit graag af met een voorbeeld van Stichting Lezen & Schrijven. Zij hebben al onderzoek gedaan naar hoe ze teksten begrijpelijker maken, van B2 naar A2.

B2 (niet begrijpelijk voor een laaggeletterde): “De gemeente wil bekijken of de huidige manieren van afvalinzameling en –verwerking nog wel voldoende milieuvriendelijk zijn. Kunnen we het misschien slimmer aanpakken, zodat meer afval wordt gescheiden en mogelijk hergebruikt? Om dit te bereiken, werkt de gemeente aan een nieuw afvalbeleidsplan.”

A2 (vaak wel begrijpelijk voor een laaggeletterde): “Wat kan onze gemeente doen? De gemeente wil zorgen voor een schonere lucht. Dat betekent dat we moeten nadenken over wat er beter kan. Kunnen we bijvoorbeeld meer afval scheiden en meer opnieuw gebruiken? Er hoeft dan minder verbrand te worden. Dan blijft de lucht dus schoner.”

☎ +31(0) 13 530 1515
✉ info@basisletters.nl
Volg ons en blijf op de hoogte!

Bronnen

[1] Lezen en schrijven

[2] https://www.volkskrant.nl/kijkverder/2016/laaggeletterdheid/